راهنمای کاربردی دستورالعمل بهسازی لرزه ای ساختمان های فولادی موجود (نشریه ۳۶۳-۱)

شناخت وضع موجود

هدف از شناخت وضع موجود ساختمان، گردآوری اطلاعات لازم برای مدل سازی، تحلیل و ارزیابی رفتار لرزه ای ساختمان است. این کار می تواند با دقت‌های متفاوت و صرف زمان و هزینه متناسب صورت گیرد. بدین ترتیب انجام مطالعات شناخت وضع موجود در سطوح متفاوت، بر اساس گستره ی اطلاعاتی که جمع آوری می شود، امکان پذیر خواهد بود. این سطوح به ترتیب افزایش دقت و گستره، به سطح اطلاعات حداقل، سطح اطلاعات متعارف و سطح اطلاعات جامع موسوم هستند.

مراحل شناخت وضع موجود:

• بازدید از محل و آشنایی اولیه با ساختمان؛
• جمع آوری مدارک فنی و اطلاعات کلی ساختمان؛
• تعیین هدف بهسازی؛
• تعیین سطح اطلاعات مورد نظر و ضریب آگاهی؛
• بازرسی وضعیت موجود، شناسایی مشخصات مصالح و آزمایش ها؛
• تحلیل خطر زلزله و تهیه ی طیف طراحی.

بازدید از محل و آشنایی اولیه با ساختمان:

• وضعیت ظاهری ساختمان؛
• کیفیت نگهداری ساختمان در مدت بهره برداری؛
• امکان انجام عملیات بهسازی احتمالی ساختمان در زمان‌های مختلف؛
• وضعیت ابنیه ی مجاور از نظر نوع، فاصله و تراز طبقات و همچنین بررسی وجود اجزای مشترک بین دو ساختمان و آثار احتمالی ناشی از آسیب ساختمان مجاور؛
• موانعی که ساختمان‌های مجاور می توانند در انجام عملیات بهسازی ایجاد کنند؛
• وضعیت زمین اطراف ساختمان از نظر جنس و وضعیت آب های زیرزمینی، با توجه به سوابق قابل مشاهده محلی مانند گود برداری‌های اطراف؛
• وضعیت شیب زمین، وجود شیروانی، امکان زمین لغزش، امکان وقوع پدیده ی روانگرایی و ….

جمع آوری مدارک فنی و اطلاعات کلی ساختمان:

برای انجام مطالعات آسیب پذیری ساختمان‌های موجود، لازم است کلیه ی مدارک فنی و مستندات طراحی، اجرا و ترمیم که دردسترس هستند، جمع آوری و طبقه‌بندی شود. همچنین وضعیت ساختمان به لحاظ موقعیت جغرافیایی و لرزه خیزی و کاربری پیشین وآینده ی آن و قوانین و استانداردهایی که در طراحی و اجرای آن به کار رفته و مقرراتی که در حال حاضر بر ارزیابی و بهسازی آن حاکم است، مشخص شود. برای این منظور جمع آوری و دسته بندی اطلاعات می تواند مطابق جدول (۱-۱)چک لیست نمونه در پیوست شماره دو، صورت گیرد.

تعیین هدف بهسازی:

برنامه ریزی مطالعاتی برای شناخت وضع موجود ساختمان بر اساس هدف بهسازی تعیین شده، صورت می گیرد. مشاور باید در پیشنهاد هدف بهسازی، نظیر موارد زیر را مد نظر قرار دهد:

-۱ کاربری ساختمان؛

-۲ میزان اهمیت ساختمان؛

-۳ عمر باقیمانده ی مورد انتظار ساختمان؛

-۴ وضعیت، کیفیت و میزان اهمیت اجزای غیرسازه ای؛

-۵ ملاحظات اقتصادی و اجتماعی و خواسته های کارفرما.

هدف بهسازی که میزان دقت و گستره ی مطالعات تحلیلی را تعیین می کند، بر اساس سطح خطر و سطح عملکرد ساختمان تعیین می شود. بنابراین در ابتدا سطح خطر و سطح عملکرد ساختمان تعریف می شود، سپس هدف های بهسازی تشریح شده در دستورالعمل بیان خواهد شد.

تعیین سطح اطلاعات موردنظر و ضریب آگاهی:

سطح اطلاعات انتخابی به طور مشخص نیاز یا عدم نیاز به انجام آزمایش‌های مقاومت مصالح و ژئوتکنیک را بیان می کند. تعیین سطح اطلاعاتی که لازم است جمع آوری شود، بر اساس وضعیت اطلاعات موجود از مصالح فولادی و هدف بهسازی انتخابی، با استفاده از طبقه بندی جدول (۱-۴) صورت می گیرد. سپس بر مبنای سطح اطلاعات مورد نظر و هدف بهسازی انتخاب شده، ضریب آگاهی، k، طبق جدول (۱-۵) تعیین می شود.

با توجه به اینکه ضریب آگاهی در واقع ضریب کاهش مقاومت عضو است، در صورتی که ضریب آگاهی واحد مورد نظر باشد، سطح اطلاعات لازم بر اساس هدف بهسازی از جدول (۱-۵) تعیین شده و بر پایه ی آن میزان آزمایش‌ها مشخص می شود. به عبارت دیگر هر چه میزان اطلاعات بیش تر و مراجع آن معتبرتر باشد، ضریب آگاهی بزرگتری را می توان انتخاب نمود.

لازم به توضیح است که برای سطح اطلاعات حداقل، تنها استفاده از روش تحلیل خطی مجاز است، در صورتی که در سطح اطلاعات متعارف و جامع استفاده از کلی هی روش‌های تحلیلی بلامانع است.

بازرسی وضعیت موجود، شناسایی مشخصات مصالح و آزمایش‌ها:

بازرسی وضعیت موجود از دو جنبه ی شناخت وضعیت ظاهری اجزای مورد بررسی (سازهای یا غیرسازهای) و مشخصات فیزیکی مصالح و خاک مورد توجه قرار می گیرد. برای شناسایی وضعیت ظاهری اعضا لازم است که موانع و پوشش‌های معماری برد اشته شده تا اندازهگیری ابعاد عضو مورد بررسی ممکن باشد. به این عملیات در اصطلاح سونداژ گفته میشود. در بخش دوم برای تعیین مشخصات مصالح به کار رفته در ساختمان مانند تنش تسلیم فولاد یا مقاومت فشاری بتن باید نمونه‌های از مصالح مورد نظر با ابعاد مناسب برداشته شده و مورد آزمایش قرار گیرد.

تحلیل خطر زلزله و تهیه ی طیف طراحی:

در کلیه ی روش‌های تحلیل سازه در بهسازی لرزه ای، داشتن طیف طرح لازم است. طیف طرح مربوط به سطح خطر یک را می توان از استاندارد ۲۸۰۰  استخراج نمود. اما هرگاه استفاده از سطح خطر دو  یا هر سطح خطر متفاوت با سطح خطر یک لازم باشد، یا هدف بهسازی ویژه انتخاب شود، لازم است طیف طرح ویژه ساختگاه محاسبه شود. نحوه ی تعیین طیف‌های طراحی بر اساس جدول (۱-۱۰) است.