طبق آیین‌نامه ی ACR 506R شاتکریت روشی برای بتن ریزی است که با سرعت بالا انجام می‌شود درواقع بتن یا ملات توسط جریان هوای فشرده بر روی سطح پاشیده می‌شوند. ذرات در طی فرآیند کاربرد به سطح گیرنده متراکم می‌شوند و یک لایه قوی و یکنواخت ایجاد می‌کنند. شـاتکریت یـک در هـم کنـش بیـن نیـروی انسـانی، ماشـین آلات و بتـن مـی‌باشـد. در این فرایند پیوند عالی در اکثر لایه‌ها بخصوص در اشکال پیچیده صورت می‌گیرد. فرآیند شاتکریت به قالب کمتری احتیاج دارد و می‌تواند از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه تر از بتن مستقر در محل باشد. بتن پاششی در ساخت و ساز و ترمیم بتن مورد استفاده قرار می‌گیرد و برای عناصر منحنی و نازک مناسب است.
ویژگـی‌هـای اصلـی مـورد نیـاز مخلـوط بتنـی کـه بـر کارایی (پمـپ پذیـری، قابلیـت پاشـش) و دوام و پایایـی تاکیـد دارد؛ عبارتنـد از :
- مقاومت بالا در سنین اولیه
- پمپ پذیری مناسب
- مشخصات گیرشی صحیح و قابل قبول
- قابلیت پاشش خوب و مناسب
- حداقل بازگشت مالت و ریزش گرد و خاک
مزایای بتن شاتکریت
- مصرف آب کمتر و مقاومت فشاری بیشتر
- عدم نیاز به قالب بندی و سرعت اجرای بالاتر
- اشکال و فرم‌های پییده را میتوان بدون نیاز به قالب بندی اجرا کرد.
- هزینه مقرون به صرفه.
- برای اجرا و قرار دادن وسایل به فضای کمتری نیاز دارد.
معایب بتن شاتکریت
-
- مصرف سیمان بالا.
- نیاز به وسایل اجرای مخصوص این روش
- نیاز به افراد متخصص برای اجرا
- زمان بر بودن آن در پی‌های بزرگ و بطور کلی سطح مقطع‌های بزرگ
انواع شاتکریت
شاتکریت مخلوط تر
قبل از ورود به شیلنگ کلیه مواد از جمله آب مخلوط می‌شوند. ازاین مخلوط بیشتر در موقعیت‌هایی که مقاومت فشاری بالا اهمیت درد استفاده می‌شود. به عنوان مثال با استفاده از مخلوط تر میتوان دیوار بتنی با ضخامت 50cm و سقف به ضخامت 20cm را اجرا نمود.
مزایا شاتکریت مخلوط تر
- محتوای آب دقیق تر کنترل می‌شود.
- هزینه فرآیند کمتر است.
- نیروی کار مورد نیاز کمتر است.
- عملیات پاشش آسان است زیرا مخلوط قبل از آن آماده شده است و هوای مصرفی کمتر است.
- مواد افزودنی را میتوان طبق نیاز طراحی اضافه کرد.
معایب شاتکریت مخلوط تر
- مقاومت کششی آن کمتر است.
- هدر رفتن مواد.
- حمل و نقل مخلوط مرطوب نیاز به کنترل زیاد دارد.
شاتکریت مخلوط خشک
در این روش در مرحله آخر هنگام خروج مواد، آب مورد نیاز از سر نازل به آن افزوده می‌شود. برای کارهای تعمیراتی و روش‌های کمتر از 10cm از این روش استفاده می‌کنیم.
مزایا شاتکریت خشک
- حمل و نقل آن در مسافت‌های زیاد مانند استفاده در معادن، به سهولت انجام می‌پذیرد.
- هزینه شاتکریت خشک مناسب تر از شاتکریت تر است.
- در طی شاتکریت خشک ضایعات کمتری ایجاد می‌شود.
معایب شاتکریت خشک
- به نیروی انسانی باتجربه برای کنترل مقدار آب متناسب و تنظیم نازل نیاز است.
- عملیات اسپری بتن سخت است
- انتشار گرد و غبار زیاد
- هزینه بالا
- قسمت عمده ای از ملات به دلیل نچسبیدن و هیدراته نشدن هدر می‌رود
- بخش های ملات به دلیل نرسیدن آب به همه ی دانه‌ها به صورت هیدراته نشده باقی می‌ماند.
کاربرد بتن شاتکریت
- محافظت از سازه‌های فولادی به عنوان ضد حریق
- تعمیرات سازه‌ها
- تعمیر اعضای سازه ای مانند تیرها، ستون‌ها و اتصالات برای سازه‌های آسیب دیده در اثر زلزله
- پوشش داخل تونل‌ها
- تثبیت کردن شیب‌ها
- پایدارسازی ترانشه‌ها
- جلوگیری از فرسایش خاک
- احداث دیوارهای حایل
- ساخت استخرهای بتنی
- ساخت مخازن بتنی بزرگ
- انجام کارهای هنری و تزیینی بر روی سازه‌ها
- پایدار سازی خاکبرداری در تونل ها و سازه‌های زیر زمینی
- کارهای آب بندی آسترکشی تونل‌ها و محفظه‌های زیرزمینی
- پایدار سازی معادن
- پوشش دادن تعمیرات بتن (جایگزینی و مقاوم سازی بتن‌ها)
- سازه‌های خاص باربر سبک وزن
- بازسازی بناهای تاریخی (سازه‌های سنگی)
- کاربردهای خلاقانه
- ساخت استخرهای شنا
مواد تشکیل دهنده بتن شاتکریت
بتــن یــک مــاده ترکیبــی از ســه مــاده اصلــی اســت، ســیمان، ســنگدانه‌هــا و آب و مواد افزودنی شیمیایی است. آب در مخلـوط بتنـی نبایـد شـامل ترکیباتـی باشـد (مانند روغن، گریس کلرایدها، سولفات‌ها، شکر، نمک) کـه فرآینـد هیدراسـیون را کنـد و یـا تسـریع مـی‌کننـد.
افزودنی‌های پودری
این افزودنی‌ها انواع مختلفی دارند که هریک برای ویژگی‌های گوناگون مورد استفاده قرار می‌گیرند:
- برای متوازن کردن مقدار ریزدانه‌های مورد نیاز
- بــرای بهبــود دوام و پایایــی
- برای افزایش ظرفیت نگهداری آب در مخلوط بتنی
- برای روانکاوی
- برای جایگزینی بخشی از سیمان (بهینه سازی قیمت)
- برای زودگیرکردن (افزایش مقاومت در سنین اولیه)
شاتکریت مسلح با الیاف چیست؟
نوع دیگری از شاتکریت به نام شـاتکریت مسـلح بـا الیـاف، امـروزه بسـیار پـر اهمیـت اسـت و ایـن بخاطـر رشـد تولیـد الیـاف جدیـد تـر و موثـر تـر، در دسـترس بـودن گسـترده و درحـال ازدیـاد و شـامل شـدن در اسـتانداردهای مختلـف مـی‌باشـد. ایـن الیـاف مسلح کننده مـی‌تواننـد یـک ترکیـب کامـل بـا شـاتکریت درسـت کننـد. ما اصولا شاتکریت را با آرماتور مسلح می‌کنیم که این کار نیازمند نیروی انسانی قوی و زحمت زیادی می‌باشد همچنین میلگردهای فولادی با بتن شاتکریت به خوبی هماهگ نیستند به همین دلیل در بعضی پروژه‌ها می‌توانیم از شاتکریت مسلح استفاده کنیم.
