چگونه در حین وقوع زلزله عمل کنیم
ما برای آموزش در حین وقوع زلزله برای حفظ جان هر فرد در هر سن و جنس و در هر مکان آموزش‌هایی عمومی داریم که می‌تواند به‌صورت مشترک مورد توجه قرار بگیرد هر چند همین آموزش‌ها در دوره‌های تخصصی کاملاً دارای سر فصل‌های خاص با نحوه عملکردهای حرفه‌ای می‌باشد، اما اکنون که شما با خواندن این مقاله شروع به آموختن نموده‌اید. این موارد می‌تواند سر آغاز بسیار خوبی برای نجات جان شما باشد.
ما در دو بخش عمومی و حالت‌های خاص به نحوه عملکرد هر فرد در زمان بروز زلزله می‌پردازیم.
عملکرد عمومی در تمامی حالت‌ها
۱-تا حد امکان خونسرد باشید.
۲-اگر در چارچوب درب ایستاده‌اید با یک دست چارچوب را گرفته و مواظب باشید تا درب برویتان بسته نشود. در این حالت نشستن شما در حفظ تعادل بسیار مؤثر است. کافی است پشت خود را به یک لنگه چارچوب تکیه داده و پاها را به لنگه دیگر چارچوب، البته توجه به این نکته حائز اهمیت می‌باشد که تنها چهارچوب‌هایی که دارای فریم‌های محکم فلزی بوده و به کمک دوغاب ملات سیمان و ماسه و بهره بردن از شاخک‌های مهار، به دیوار محکم شده‌اند مورد اعتماد می‌باشد بنابراین بهتر است که شما برای اطمینان خود قبلاً از نوع و کیفیت چارچوب‌های منزل خود با کمک گرفتن از افراد ماهر درزمینهٔ ساختمان مطلع شده باشید.
۳-در هر نقطه که دچار لرزش‌های سخت ناشی از زلزله شدید همواره کف دست‌ها را به هم گره نموده و با ساعدها و بازوانتان از گردن و سر خود محافظت نمایید. شکستگی گردن و آسیب دیدیگی مغزی و نیز خفگی از عوامل اصلی مرگ در زمان زلزله می‌باشند.
۴-هرگز در کنار کمدهای بزرگ یا تابلوهای دیوارکوب و یا پنجره پناه نگیرید احتمال آسیب دیدن از این سری لوازم که ایمن سازی غیر سازه‌ای برای آن‌ها انجام نگرفته کمتر از آوار نخواهد بود.
۵-حتماً برای خود نقاط ایمن را در محل‌های مختلفی که در طول روز دران سرگرم به کار هستید در نظر بگیرید. خصوصاً خانم‌ها خانه دار که حتماً می‌بایست برای خود در آشپزخانه این نقاط را برای زمان بروز زلزله از پیش تعیین کرده باشند. توجه داشته باشید در صورتی که در آشپزخانه مشغول به کار هستید می‌بایست تا حد امکان محل پناه گرفتن شما از لوازم خطر سازی که در اثر سقوط می‌تواند جان شما را به خطر بیندازد همچون ظروف غذایی که بروی گاز دارید و یا آبگرمان ایستاده و یا کابینت‌هایی که ظروف شیشه‌ای و چینی دران قرار دارد دور باشد.
۶-خانم‌های خانه دار می‌بایست توجه داشته باشند که اگر فرصت خروج از آشپزخانه را ندارند یکی از نقاطی که می‌تواند در صورت مهار بودن به دیوار ، به‌عنوان یک عامل کنج ساز ، شما را از ریزش مستقیم آوار نجات دهد یخچال می‌باشد . البته اگر قبلاً آن را به دیوار مهار کرده باشید. هر کنجی که در زمان زلزله‌ایجاد گردد می‌تواند از خطر ریزش مستقیم آوار بروی شما بکاهد.
۷- توجه داشته باشید که کمدهای پر از ظروف شیشه‌ای و چینی و ابزارهایی همچون چاقو می‌بایست حتماً از قبل برای زلزله، ایمن سازی غیر سازه‌ای شده و مکان امن شما در آشپزخانه به دور از این لوازم باشد. پیشنهاد می‌کنم که هرگز این لوازم خطر ساز را در کابینت‌های بالای منزل خود قرار ندهید.
۸-اگر در راه پله بودید حرکت نکنید، بنشینید و با تکیه کردن به دیوار از سر و گردن خود محافظت نمایید. احتمال صدمه دیدگی بر اثر سقوط شما بسیار بیشتر از ماندن در زیر آوار است. به علت آنکه میزان حرکت‌های ایجاد شده بر اثر امواج زلزله در راه پله‌ها بیشتر از سایر نقاط منزل است در طی چند زلزله اخیر شاهد بوده‌ایم که تعداد زیادی از شهروندان به علت شدت عجله در پائین رفتن از راه پله‌ها و لرزش‌های فوق دچار حادثه و سقوط از ارتفاع شده‌اند و صدمات جانی زیادی در این خصوص گزارش شده است.
۹-هرگز در زمان زلزله و بعد از آن از آسانسور استفاده نکنید زیرا به‌طور معمول محورهایی که اتاقک آسانسور بروی آن حرکت می‌کند در طی زلزله دچار تابیدگی می‌گردد و در صورتی که شما پس از زلزله بخواهید از آسانسور استفاده نمایید مطمئناً به علت تابیدگی محورها در بین طبقات به نحوی گیر خواهید کرد که امکان بیرون آوردنتان بسیار سخت خواهد بود.
۱۰- در خصوص آسانسورها توجه به یک نکته مهم دیگر نیز الزامی می‌باشد، در آسانسورهای جدید ترمزهای اضطراری خطر سقوط را به‌مراتب کم کرده است اما در آسانسورهای قدیمی‌تر با توجه به تکنولوژی قدیمی در صورت آسیب دیدگی کابل‌های مهار یا موتور بالابر احتمال سقوط کابین آسانسور بسیار بالا است.
۱۱- در بعضی مواقع امکان دارد بر اثر زلزله ضامن درب‌های آسانسورها در طبقات آزاد گردد این بدان معنی است شما بعد از باز کردن درب آسانسور کابین ان را مشاهده ننموده و در صورت عجله که خاص چنین مواقعی می‌باشد احتمال سقوط در چاله آسانسور برایتان محتمل می‌باشد.
حالت‌های خاص :
شما در خیابان، پیاده در حال تردد هستید: هنگامی که شما در فضای باز قرار دارید فراموش نکنید که پیدا نمودن یک نقطه امن بسیار مشکل خواهد بود خصوصاً اگر در خیابان و در حال عبور از پیاده روها باشید برای آنکه بهتر بتوانید با وضعیت پیش آمده روبرو شوید بهتر است به چند نکته توجه فرمایید:
- هر ساختمان به‌صورت معمول در صورت تخریب در بهترین حالت ۳/۱ ارتفاع خود در زمان تخریب شدن به‌صورت آوار پیشروی می‌کند این موضوع تا ساختمان‌های ۴ طبقه مصداق کامل دارد.
- پیاده روی هر ساختمانی که دارای نمای سکوریت شیشه یا پلاک‌های بزرگ سنگ‌های تزیینی باشد در زمان زلزله یکی از خطرناک‌ترین نقاط را به علت سقوط سنگ و شیشه به وجود می‌آورد.
- در زمان زلزله احتمال شکستگی و فرو افتادن تیرهای چراغ برق؛ دکل‌های فشار قوی؛ درختان کهن‌سال، بسیار زیاد می‌باشد.
- کنترل ماشین‌ها در زمان زلزله بسیار مشکل بوده و به همین دلیل احتمال ورود آن‌ها به پیاده رو نیز بسیار زیاد می‌باشد.
- دیوارهای پیرامون محوطه منازل در صورت تخریب کاملاً از قسمت کف فرو می‌ریزند و این امکان صدمه زدن به مردمی را که در پیاده رو جانبی این دیوار در حال تردد می‌باشند را افزایش می‌دهد. بنابراین پیشنهاد می‌کنیم، از ساختمان‌هایی بلند و دارای نمای شیشه‌ای و سنگ‌های تزیینی پلاک دوری کنید.
- مواظب تیرهای برق _ دکل‌های برق_ درختان کهن‌سال_ تابلوهای تبلیغاتی باشید.
- دیوارهای حیاط‌ها معمولاً در زمان زلزله به‌طور کامل فرو می‌افتند بنابراین از حریم دیوارهای محوطه‌ای منازل حداقل ۲ متر دور شوید
- اگر امکان رفتن به وسط خیابان را با رعایت احتمال خطر تصادف را دارید در میان خیابان بایستید تا زلزله پایان پذیرد.
- در غیر این صورت به‌صورتی قرار بگیرید که حداقل الزامات فوق را رعایت کرده باشید.
شما در خیابان، سوار بر ماشین در حال تردد هستید.
زمین لرزه در زمان رانندگی همچون ترکیدن چرخ عقب ماشین می‌باشد آنانی که تجربه پنچری و ترکیدگی لاستیک عقب را دارند می‌دانند که ماشین به‌یک‌باره تعادل خود را از دست داده و کنترل فرمان از دست راننده خارج می‌شود و ماشین به چپ و راست می‌رود. کافی است سرعت خود را کم نموده و به منتهی‌الیه سمت راست حرکت کنید به‌شرط آنکه در کنار یک برج یا ساختمان بلند مرتبه نباشید. دقت کنید که توقف شما در زیر و روی پل‌های ماشین رو و عابر پیاده در زمان زلزله خطرناک است.
در جاده‌های کوهستانی در حال تردد هستید.
حتماً می‌بایست توجه به ریزش سنگ بروی ماشین خود نمایید پیشنهاد می‌کنم در صورتی که در اثر ریزش سنگ ترافیک به وجود آمده است از ماشین خارج شوید تا بتوانید در صورت وقوع ریزش‌های متعدی در محلی امن پناه بگیرید یادتان باشد حضور در ماشین یعنی قرار گرفتن در تله مرگ در صورتی که کدر ماشین هستید و راه باز می‌باشد با کمک گرفتن از توجه بقیه اعضا خانواده به محل ریزش در مسیر ریزش از کوه اقدام به حرکت نمایید به هر حال هر نفر یعنی ۲ چشم بیشتر و این در لحظات بحرانی یعنی نعمتی بزرگ.
شما در محل کار هستید.
در اغلب موارد در زمان وقوع زلزله امکان خروج گروهی از درب‌های ساختمان وجود ندارد بنابراین اگر تعداد همکارانتان زیاد است مطمئن باشید صدمه ایی که در فرار از ساختمان ممکن است به شما وارد شود کمتر از خود زلزله نخواهد بود بهتر است در این حالت به نقاط امن همچون کنج‌های ساختمان، کنار ستون‌های ساختمان و یا اجسامی که بتوانند در زمان فرو ریزش آوار با ایجاد کنج‌هایی در کناره‌های خود فضایی برای زنده ماندن شما ایجاد کنند همچون کنار اختلاف سطح‌ها یا کنار میزها. در صورتی که میزهای شما از نوع فلزی باکیفیت عالی است این امکان که در زیر آن پناه بگیرید هم وجود دارد در این صورت زیر میز خود را هیچ‌گاه با لوازم و تجهیزات کاری خود پر نکنید در زمان زلزله به هر سانتیمتر آن نیاز خواهید داشت .
شما در منزل هستید :
- اگر شما از قبل مسیرهای خروج از ساختمان را در ذهن تکرار کرده باشید و با خانواده به‌صورت یک مانور چند بار خروج سریع از منزل را انجام داده باشید، می‌توانید با اولین لرزش برای خروج از منزل اقدام کنید. البته این در صورتی امکان پذیر است که شما در یک برج و یا آپارتمان بلند مرتبه نباشید که البته دران صورت هم اگر زلزله‌ای ضعیف را تجربه کردید پس از پایان آن حتماً از خانه بیرون بروید حتی اگر در برج زندگی می‌کنید ! البته فراموش نکنید که همواره در چنین حالت‌هایی پله‌های فرار به‌مراتب بهتر از آسانسور می‌باشد.
- توجه به نقاط امن خانه، این نقاط می‌توانند در صورتی که شما فرصت خروج از منزل را نداشته باشید به داد شما برسند. نقاط امن را به کمک نکات زیر در آشپزخانه، هال، پذیرایی، اتاق خواب خود بیابید این نقاط را به کمک اهالی خانه با تکرار در ذهن بسپارید در زمان زلزله مطمئن باشید ناخودآگاه از این دانش خود بهره خواهید برد:
۱-کنج دیوارهایی که دارای تیرهای اصلی هستند.
۲-دیوارهایی که پنجره ندارند.
۳-دیوارهایی که تابلوهای بزرگ و کمد و کتابخانه به آن‌ها متصل نمی‌باشد.
۴-چارچوب‌های درب‌هایی که کتیبه شیشه‌ای در بالای سر خود ندارند.
۵-مکان‌هایی که فاصله دو ستون دران نقاط حداقل می‌باشد.
۶-میزهای محکم فلزی و چوبی – کنار تختخواب‌هایی که دارای حجم مناسب در زیر خود و نیز قدرت باربری بسیار بالا باشند.
این مقاله توسط مهندس علیرضا سعیدی دبیر جمعیت کاهش خطرات زلزله ایران نوشته شده است شما می‌توانید با ذکر مأخذ از این مقاله کپی برداری نموده به‌شرطی که حقوق معنوی و مادی آن را رعایت نمایید.
