ساختمان‌های ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺑﻨﺎﯾﯽ ﻏﯿﺮﻣﺴﻠﺢ ساختمان‌هایی ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ به‌جز دﯾﻮارﻫﺎی سازه‌ای (ﺑﺮﺷﯽ) ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺑﻨﺎﯾﯽ ﻓﺎﻗﺪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺳﺎز ه ای ﻣﺸﺨﺼﯽ می‌باشند. به ﺳﺨﻦ دﯾﮕﺮ، در اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ساختمان‌ها، دﯾﻮارﻫﺎی ﺑﺮﺷﯽ ﺑﻨﺎﯾﯽ وﻇﯿﻔﻪ ﺗﺤﻤﻞ ﻫﺮ دو ﻧﻮع ﺑﺎر ﺛﻘﻠﯽ و ﺟﺎﻧﺒﯽ زﻟﺰﻟﻪ را ﺑﺮ عهده‌دارند. ﻟﺬا در اﺳﺘﺎﻧﺪارد 2800 اﯾﺮان ﺑﺮای تأمین ﻧﯿﺎز ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺳﺎﺣﺘﻤﺎن ﻫﺎی ﺑﻨﺎﯾﯽ ﻏﯿﺮﻣﺴﻠﺢ در ﻫﺮ ﺟﻬﺖ، از ﻣﻔﻬﻮم ﺣﺪاﻗﻞ دﯾﻮار ﻧﺴﺒﯽ سازه‌ای استفاده‌شده اﺳﺖ. ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ در هر ﯾﮏ از اﻣﺘﺪادﻫﺎی اﺻﻠﯽ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﻨﺎﯾﯽ (ﺑﺎ ﮐﻼف و ﺑﯽ ﮐﻼف)، ﻣﻘﺪار دﯾﻮار ﻧﺴﺒﯽ ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﻨﺪرج در اﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ.
ساختمان‌های ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺑﻨﺎﯾﯽ ﻫﻤﻮاره ﺑﻪ دﻻﯾﻠﯽ از ﻗﺒﯿﻞ ارزان ﺑﻮدن، اﻣﮑﺎن ﺗﻬﯿﻪ ﻣﺼﺎﻟﺢ از ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺣﺪاث ﺑﻨﺎ و ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﻮدن ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻧﮕﻬﺪاری آن، ﯾﮑﯽ از پرکاربردترین سیستم‌های ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ در ﺻﻨﻌﺖ ساخت‌وساز در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﯾﺮان به‌خصوص ﻣﻨﺎﻃﻖ روﺳﺘﺎﯾﯽ بوده‌اند. اﻣﺎ متأسفانه ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﯽ ﮔﺬرا به ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ﺣﻮادث ﻏﯿﺮﻣﺘﺮﻗﺒﻪ در ﮐﺸﻮر ﻣﻼﺣﻈﻪ می‌گردد ﮐﻪ ﻫﻤﯿﻦ ساختمان‌ها در ﺣﯿﻦ وﻗﻮع زلزله‌های ﻣﺨﺮب ﻣﺎﻧﻨﺪ زلزله‌های ﻣﻨﺠﯿﻞ (69)، زﻧﺠﺎن (81)، ﺑﻢ (82) ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺗﻠﻔﺎت و ﺧﺴﺎرات ﻣﺎﻟﯽ و ﺟﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﺑﺎر آورده‌اند. ﻋﻠﺖ اﯾﻦ اﻣﺮ را می‌توان در ﻋﺪم ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺻﺤﯿﺢ رﻓﺘﺎر آن‌ها و رﻋﺎﯾﺖ ﻧﮑﺮدن اصل ﺳﺎده ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ داﻧﺴﺖ. به‌ویژه در نیم‌قرن اﺧﯿﺮ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ورود ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺟﺪﯾﺪ ﻓﻮﻻد و ﺑﺘﻦ ﺑﻪ ﮐﺸﻮر و کم‌توجهی ﺑﻪ ساختمان‌های ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺑﻨﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻃﯿﻒ گسترده‌ای از ساختمان‌ها را ﺗﺸﮑﯿﻞ می‌دهند و ﺳﭙﺮدن ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺳﺎﺧﺖ آن‌ها ﺑﻪ اﻓﺮاد ﻏﯿﺮﻣﺘﺨﺼﺺ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻐﻔﻮل ﻣﺎﻧﺪن اﺻﻮﻟﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ از قرن‌ها ﻗﺒﻞ در ﺳﺎﺧﺖ سازه‌های ﻋﻈﯿﻢ ﺑﻨﺎﯾﯽ در اﯾﺮان ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ اﯾﺴﺘﺎﯾﯽ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ نموده‌اند ﻣﺮﺳﻮم ﺑﻮده اﺳﺖ. اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ در دو دﻫﻪ اﺧﯿﺮ خلاصه‌ای از اﯾﻦ اﺻﻮل ﺳﺎده ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ در ﺳﺎﺧﺖ و اﺟﺮای ساختمان‌های ﺑﻨﺎﯾﯽ ﻏﯿﺮمﺳﻠﺢ در اﺳﺘﺎﻧﺪارد2800 اﯾﺮان گردآوری‌شده و به‌مرورزمان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺠﺎرب اﻓﺮاد صاحب‌نظر و ﻣﺘﺨﺼﺺ بهبودیافته اﺳﺖ. به‌طورقطع و ﯾﻘﯿﻦ می‌توان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻫﻤﯿﻦ اﺻﻮل به‌ظاهر ﺳﺎده و کم‌اهمیت به‌درستی رﻋﺎﯾﺖ ﮔﺮدد، در آﯾﻨﺪه ﺷﺎﻫﺪ ﺧﺴﺎرات و ﺗﻠﻔﺎﺗﯽ به‌مراتب ﮐﻤﺘﺮ ازآنچه تاکنون ﺑﻮده اﺳﺖ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑﻮد. ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ اﺻﻮل ﺳﺎده، رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﻮدن ﺣﺪاﻗﻞ دﯾﻮار ﻧﺴﺒﯽ موردنیاز ﺑﺮای تأمین ﻧﯿﺎز ﺑﺮﺷﯽ ساختمان‌های ﺑﻨﺎﯾﯽ اﺳﺖ. چراکه اﯾﻦ ﻧﻮع ساختمان‌ها ﻓﺎﻗﺪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎرﺑﺮ ﺟﺎﻧﺒﯽ ﻣﺸﺨﺼﯽ ﺑﻮده و در ﺣﻘﯿﻘﺖ دﯾﻮارﻫﺎی ﺑﺮﺷﯽ ﺑﻨﺎﯾﯽ ﻏﯿﺮﻣﺴﻠﺢ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻨﺎﺻﺮی ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ به‌طور توأمان ﻫﺮ دو ﻧﻮع ﺑﺎر ﺛﻘﻠﯽ و ﺟﺎﻧﺒﯽ زﻟﺰﻟﻪ را ﺗﺤﻤﻞ می‌نمایند. ﺑﻪ ﺳﺨﻦ دﯾﮕﺮ، ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن در ﻫﺮ ﺟﻬﺖ از ﻃﺮﯾﻖ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺑﺮﺷﯽ دﯾﻮارﻫﺎی ﺑﻨﺎﯾﯽ (ﻧﯿﺎز ﻣﻘﺎوﻣﺖ) واﻗﻊ در ﻫﻤﺎن ﺟﻬﺖ تأمین می‌شود. اﻟﺒﺘﻪ ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ اﺻﻞ در ﺻﻮرﺗﯽ اﻋﺘﺒﺎر ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ دﯾﻮارﻫﺎ و سقف‌ها به‌طور ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻮده و ﺑﺎ تأمین ﻋﻤﻠﮑﺮد جعبه‌ای ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن (ﺣﺬف ﻣﻮدﻫﺎی ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﻣﻮﺿﻌﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﺪاﯾﯽ دﯾﻮارﻫﺎ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ) ﻣﻮﺟﺒﺎت ﺟﺬب ﻧﯿﺮوﻫﺎی ﺟﺎﻧﺒﯽ زﻟﺰﻟﻪ ﺗﻮﺳﻂ دﯾﻮارﻫﺎی ﺑﺮﺷﯽ ﺑﻨﺎﯾﯽ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﺎﯾﺪ.
در ﺧﺼﻮص اﯾﻦ اﺻﻞ، اﺳﺘﺎﻧﺪارد 2800 ﺑﺮای تأمین ﺳﻄﺢ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻫﺪف -اﯾﻤﻨﯽ ﺟﺎﻧﯽ ﻣﺤﺪود دربند ﺑﯿﺎن می‌کند ﮐﻪ در ﻫﺮ ﯾﮏ از اﻣﺘﺪادﻫﺎی ﻃﻮﻟﯽ ﻋﺮﺿﯽ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن، ﻣﻘﺪار دﯾﻮار ﻧﺴﺒﯽ در ﻫﺮ ﻃﺒﻘﻪ (ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻣﻘﻄﻊ دﯾﻮارﻫﺎی سازه‌ای ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ زﯾﺮﺑﻨﺎی آن ﻃﺒﻘﻪ) ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﻨﺪرج در ﺟﺪول 9 اﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ. ﻃﺒﻖ اﯾﻦ ﺟﺪول، ﻣﻘﺪار ﺣﺪاﻗﻞ دﯾﻮار ﻧﺴﺒﯽ ﺑﺮای ساختمان‌های ﺑﻨﺎﯾﯽ آﺟﺮی در ﻃﺒﻘﻪ آﺧﺮ 4 درﺻﺪ می‌باشد و ﺑﺮای ﺳﺎﯾﺮ ﻃﺒﻘﺎت از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ، ﺑﻪ ازای ﻫﺮ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان 2 درﺻﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار آن اﻓﺰوده می‌شود. در اﯾﻦ ﺟﺪول ﺑﺮای ساختمان‌های ﺑﻨﺎﯾﯽ آﺟﺮی ﺑﺎ ﮐﻼف و ﺑﯽ ﮐﻼف در ﺗﻤﺎم ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺎ ﺧﻄﺮ لرزه‌خیزی ﻣﺨﺘﻠﻒ، ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺣﺪاﻗﻞ دﯾﻮار ﻧﺴﺒﯽ ﯾﮑﺴﺎﻧﯽ ارائه‌شده اﺳﺖ. اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ساختمان‌های ﺑﻨﺎﯾﯽ ﮐﻼف دار ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻣﺤﺼﻮر ﺷﺪن در داﺧﻞ کلاف‌های اﻓﻘﯽ و ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺘﻨﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ساختمان‌های ﺑﻨﺎیی ﺑﯽ ﮐﻼف از اﻧﺴﺠﺎم و ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ و درنتیجه شکل‌پذیری زﯾﺎدی ﺑﺮﺧﻮردار ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻧﯿﺎز ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﻣﻮرد آن‌ها ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ. زﯾﺮا ﻫﻤﻮاره در سازه‌های ﺳﺨﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ساختمان‌های ﺑﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺿﺮﯾﺐ شکل‌پذیری، ﻧﯿﺎز ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺎﻫﺶ می‌یابد.
ﻣﻌﺮﻓﯽ ساختمان‌های موردمطالعه
ساختمان‌های ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺑﻨﺎﯾﯽ
منظور از ساختمان‌های ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺑﻨﺎﯾﯽ,ساختمان‌هایی ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ آﺟﺮ,ﺑﻠﻮک ﺳﯿﻤﺎﻧﯽ ﯾﺎ ﺳﻨﮓ ﯾﺎ ﺧﺸﺖ ﺳﺎﺧﺘﻪ می‌شوند و در آن‌ها ﺗﻤﺎم ﯾﺎ ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺑﺎرﻫﺎی ﻗﺎﺋﻢ ﺗﻮﺳﻂ دﯾﻮارﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺑﻨﺎﯾﯽ ﺗﺤﻤﻞ می‌گردد.ساختمان‌های ﺑﻨﺎﯾﯽ را می‌توان ﺑﻪ دودسته ساختمان‌های ﺑﻨﺎﯾﯽ ﮐﻼف ﺑﻨﺪی ﺷﺪه و ساختمان‌های ﺑﺪ ﮐﻼف ﺑﻨﺪی ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮد.
ساختمان‌های ﺑﻨﺎﯾﯽ ﺑﺪون ﮐﻼف ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺗﺎ زﻟﺰﻟﻪ 6ﺗﺎ 6.5 رﯾﺸﺘﺮی ﭘﺎﯾﺪار ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﺮای اﻏﻠﺐ ساختمان‌های ﺑﺪون ﮐﻼف ﺗﺤﻤﻞ زﻟﺰﻟﻪ ﺑﺎ ﺑﺰرﮔﯽ 7 ﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ امکان‌پذیر ﻧﯿﺴﺖ و در ﺑﺮاﺑﺮ زﻟﺰﻟﻪ فرومی‌ریزند. (ﻋﮑﺲ ﺷﻤﺎره1 )
ﺧﺴﺎرات مشاهده‌شده در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن موردمطالعه
در ساختمان‌های ﺑﺎ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺑﻨﺎﯾﯽ ﺑﺪون ﮐﻼف ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﻢ دیوارهای آﺟﺮی در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎی ﮐﺸﺸﯽ وبرشی, ﻋﺪم اﻧﺴﺠﺎم ﮐﺎﻓﯽ ﺑﯿﻦ دﯾﻮارﻫﺎی ﺘﻘﺎﻃﻊ در گوشه‌های ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻧﺒﻮدن ﮐﻼف ﯾﺎ پشت‌بند, وﺟﻮد ﺑﺎزﺷﻮﻫﺎی ﺑﺰرگ در دﯾﻮار ﻧﻈﯿﺮ درب و ﭘﻨﺠﺮه و ﮔﻨﺠﻪ و ﻃﺎﻗﭽﻪ و نیز سقف‌های ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﺪون رﻋﺎﯾﺖ ﺗﻤﻬﯿﺪات لرزه‌ای ازجمله ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺨﺮﯾﺐ دﯾﻮارﻫﺎی ﺑﺎرﺑﺮ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن فروریزش ﺳﻘﻒ اﯾﻦ ساختمان‌ها را ﻣﻮﺟﺐ شده‌اند. ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬﻢ دﯾﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﺪم اﺗﺼﺎل دﯾﻮار ﺑﻪ ﺳﻘﻒ و دﯾﻮار ﺑﻪ ﭘﯽ از مهم‌ترین ﻋﻮاﻣﻞ ﺿﻌﻒ اﯾﻦ ساختمان‌هاست. در ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻨﺎﻃﻖ اﺟﺮای سقف‌ها به‌صورت طاق ﺿﺮﺑﯽ می‌باشد.ﺑﺮ اﺳﺎس اﺳﺘﺎﻧﺪارد 2800 اﯾﺮان ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ تکیه‌گاه ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای ﭘﺎ ﻃﺎق آﺧﺮﯾﻦ دﻫﺎﻧﻪ ﻟﺤﺎظ ﮔﺮدد اﯾﻦ تکیه‌گاه می‌تواند ﺑﺎ ﻗﺮار دادن ﭘﺮوﻓﯿﻞ ﻓﻮﻻدی و اﺗﺼﺎل آن ﺑﻪ ﮐﻼف زﯾﺮ ﺧﻮد ﯾﺎ ﺑﺎ ﺟﺎﺳﺎزی در ﮐﻼف ﺑﺘﻨﯽ اﺟﺮا ﮔﺮدد درصورتی‌که تکیه‌گاه ﻓﻮﻻدی مورداستفاده ﻗﺮار گیرد ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﺎ تکیه‌گاه در دو انتهای ﺗﯿﺮ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﻓﻮاﺻﻞ ﮐﻤﺘﺮ از 2 متر آهن ﺳﻘﻒ ﻣﺘﺼﻞ ﮔﺮدد. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﯿﻠﻪ ﻣﻬﺎر ﺟﻬﺖ تأمین ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ ﺳﻘﻒ از اﻫﻤﯿﺖ ویژه‌ای ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ در ساختمان‌های ﺑﺎ ﮐﻼف ﺑﻨﺪی ﮐﻪ دارای ﮐﻼف ﺑﺘﻦ قائم و اﻓﻘﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ از ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﻬﺘﺮی در ﻫﻨﮕﺎم زﻟﺰﻟﻪ ﺑﺮﺧﻮردار بودند از دﻻﯾﻞ خسارت‌های سازه‌ای در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن موردمطالعه می‌توان ﺑﻪ ﻣﻮاردی ﻫﻢ ﭼﻮن ﮐﯿﻔﯿﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﺘﻦ ﻣﺼﺮﻓﯽ در ﺷﻨﺎژﻫﺎ, ﻋﺪم رﻋﺎﯾﺖ ﻃﻮل ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﻻزم ﺑﯿﻦ میلگردهای کلاف‌های ﻗﺎﺋﻢ و اﻓﻘﯽ در ﻣﺤﻞ اﺗﺼﺎل ,ﻋﺪم اﺟﺮای هم‌زمان کلاف‌های ﺑﺘﻨﯽ ﺑﺎ ﭼﯿﺪن دﯾﻮارﻫﺎ و ﻧﯿﺰ ﻣﻬﺎر ﻧﺎﮐﺎﻓﯽ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﻘﻒ در ﮐﻼف اﻓﻘﯽ اﺷﺎره ﮐﺮد.
اﯾﺠﺎد ﺗﺮک و ﺟﺪا ﺷﺪن دیوارها از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ
به دلیل ﻋﺪم اﻧﺴﺠﺎم ساختمان‌ها ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺑﻨﺎﯾﯽ و اﺗﺼﺎل ﻧﺎﮐﺎﻓﯽ در ﻣﺤﻞ ﺗﻼﻗﯽ دو دﯾﻮار ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ,ﺗﺮک ایجادشده و دﯾﻮارﻫﺎ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ جداشده‌اند (ﻋﮑﺲ ﺷﻤﺎره 2 )
فروریختن ﺧﺎرج از ﺻﻔﺤﻪ دﯾﻮارﻫﺎ
ازآنجایی‌که اتصال‌های دﯾﻮار ﻏﯿﺮ ﺑﺎرﺑﺮ ﺑﺎ ﺳﻘﻒ به‌صورت ﺻﺤﯿﺢ ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ و با دیوارهای ﻣﺠﺎور ﻧﯿﺰ ﻗﻔﻞ و ﺑﻨﺪ ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ دﯾﻮارﻫﺎ از ﺳﻘﻒ جداشده و فروریخته‌اند.( ﻋﮑﺲ ﺷﻤﺎره 3 )
اﯾﺠﺎد ترک‌های ﻣﻮرب ﮐﺸﺸﯽ در ﮐﻨﺎر بازشوها
پایه‌های آﺟﺮی ﺑﯿﻦ ﺑﺎزﺷﻮﻫﺎ در دﯾﻮارﻫﺎی ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺑﻨﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺘﻮن ﮐﻮﺗﺎه ﻋﻤﻞ ﮐﺮده و ﻏﺎ ﻟﺒﺎ دﭼﺎر ترک‌های ﻣﻮرب ﮐﺸﺸﯽ ﺷﺪﻧﺪ .اﯾﻦ ترک‌ها به‌صورت ﺿﺮﺑﺪری وﻋﻤﺪ ﺗﺎ در پایه‌های ﺑﯿﻦ دو بازشو صورت ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﻮﺟﺐ ﮐﺞ شدگی ﺳﻘﻒ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ.(عکس‌های ﺷﻤﺎره 4و5 )
ﻓﺮورﯾﺨﺘﻦ دﯾﻮارﻫﺎی ﺑﺎرﺑﺮ و سقف‌ها
دﯾﻮارﻫﺎی ﺑﺎرﺑﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﻬﺎر ﺟﺎﻧﺒﯽ و اﻧﺴﺠﺎم و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﯿﭽﺶ دﭼﺎر ﺧﺮاﺑﯽ ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ.در اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد فروریختن دیوارهای ﺑﺎرﺑﺮ ﻣﻮﺟﺐ فروریختن ﺟﺰﺋﯽ ﯾﺎ ﮐﺎﻣﻞ سقف‌ها ﻧﯿﺰ ﺷﺪه اﺳﺖ اﺣﺘﻤﺎﻻﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن ﺟﺎﻧﺒﯽ زﯾﺎد و ﻋﺪم وﺟﻮد ﻣﻬﺎر ﺟﺎﻧﺒﯽ ﺑﺮای دﯾﻮار ﺑﺎﻋﺚ فروریختن آن ﺷﺪه اﺳﺖ ﮔﺎﻫﯽ اوﻗﺎت ﺗﻤﺎﻣﯽ دیوارهای ﺑﺎرﺑﺮ به‌عنوان پایه‌های ﺳﻘﻒ دﭼﺎر ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ می‌شوند و ﻣﻮﺟﺐ ﺳﻘﻮط ﮐﺎﻣﻞ ﺳﻘﻒ و در ﻫﻢ ﺷﮑﺴﺘﻦ آن می‌کردند.(ﻋﮑﺲ ﺷﻤﺎره 6 )
از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ اﻧﺴﺠﺎم ﺳﻘﻒ و فروریزش آﺟﺮﻫﺎی ﻃﺎق ﺿﺮﺑﯽ
در اﮐﺜﺮ خرابی‌ها مشاهده‌شده سقف‌ها ﻓﺎﻗﺪ مهاربندی اﻓﻘﯽ ﺿﺮﺑﺪری ﯾﺎ ﻣﻬﺎر ﺟﺎﻧﺒﯽ تیرچه‌هاﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪ ﺗﺎ تیرچه‌ها ﺗﺤﺖ اﺛﺮ زﻟﺰﻟﻪ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﺷﺪه و ﻃﺎق ﺿﺮﺑﯽ آن‌ها فروبریزد.( عکس‌های ﺷﻤﺎره 7و8 )
ﺧﺴﺎرت در ﮔﻮﺷﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و فروریختگی ﺟﺰﺋﯽ
ﻋﺪم وﺟﻮد ﮐﻼف و اﺗﺼﺎل ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ دو دﯾﻮار ﻣﺠﺎور را ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﻬﺎر ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﮔﺎﻫﯽ ﭘﯿﭽﺶ ﺟﺰﺋﯽ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮوز این‌گونه خساراتی ﺷﻮد (ﻋﮑﺲ ﺷﻤﺎره9)
روش‌های ﺗﻘﻮﯾﺖ ارائه‌شده ﺑﺮای ساختمان‌های موردمطالعه
ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺳﻘﻒ
ﻓﺮض اﺳﺎﺳﯽ در اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻘﻒ به‌طور ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﻋﻤﻞ می‌کند. ﺑﺮای ﺗﺤﻘﻖ اﯾﻦ اﻣﺮ می‌توان ﺧﺎک و ﻧﺨﺎﻟﻪ روی آﺟﺮﻫﺎ در سقف‌های ﻃﺎق ﺿﺮﺑﯽ ﺑﺮداﺷﺘ ﺷﻮد و ﻣﯿﻠﮕﺮدﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻗﻄﺮ 8 میلی‌متر ﺑﻪ ﻓﻮاﺻﻞ 1ﺗﺎ1.5 ﻣﺘﺮ ﺑﻪ ﺗﯿﺮﻫﺎ ﺟﻮش دﻫﯿﻢ و ﭘﺲ از ﻧﺼﺐ برش گیرها از ﻧﺎوداﻧﯽ ﻧﻤﺮه 6ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ 5سانتی‌متر بتن‌ریزی ﮐﻨﯿﻢ.درﻣﻮاردی ﮐﻪ ازلحاظ اﺟﺮاﯾﯽ و اﻗﺘﺼﺎدی اﻣﮑﺎن ﻃﺮح ﻓﻮق ﻧﺒﺎﺷﺪ سقف‌های ﻃﺎق ﺿﺮﺑﯽ را از زﯾﺮ می‌تراشیم و ﯾﮏ ﺟﻔﺖ ﻣﯿﻠﮕﺮد ﻧﻤﺮه 14 ﯾﺎ ﺗﺴﻤﻪ ﻣﻌﺎدل آن ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺿﺮﺑﺪری ﯾﺎ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ تیرآهن‌های ﺳﻘﻒ ﺟﻮش می‌دهیم .از ﻣﺰاﯾﺎی ﻣﻬﻢ اﯾﻦ روش در ﺷﻬﺮ ﻣﻮردﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺣﺬف ﺧﺎک ﺧﯿﻠﯽ زﯾﺎد از روی ﺳﻘﻒ ﺑﻮده اﺳﺖ.اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮﺧﯽ از شرکت‌های ﻃﺮاﺣﯽ ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﯾﮏ ﻣﺘﺮ از کناره‌های ﺑﺎم و ﮐﺎﻣﭙﻮزﯾﺖ ﮐﺮدن آن را ﺗﻮﺻﯿﻪ کرده‌اند ﮐﻪ اﯾﻦ ﻃﺮح در ﻫﯿﭻ ﻧﺸﺮﯾﻪ ﯾﺎ آیین‌نامه‌ای اﺷﺎره وﺗﺎﯾﯿﺪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و از ﺳﻮی ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد تائید قرارگرفته اﺳﺖ. (عکس‌های ﺷﻤﺎره 10و11 )
اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺘﻦ ﭘﺎﺷﯽ(ﺷﺎﺗﮑﺮﯾﺖ)
ﯾﮑﯽ از روش‌های مؤثر اﯾﺠﺎد روﮐﺶ ﺑﺘﻨﯽ ﯾﮏ ﯾﺎ دوطرفه روی دﯾﻮار ﺑﻨﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﻪ دو روش ﭘﺎﺷﺶ ﺑﺘﻦ ﯾﺎ قالب‌بندی و بتن‌ریزی اﻧﺠﺎم می‌شود و شبکه‌ای از میلگرد افقی و ﻗﺎﺋﻢ و ﯾﺎ ﻣﻮرب ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ﺣﺪود 8 میلی‌متر ﺑﺎ ﻣﻼت ﮔﺮوت و ﻣﯿﻠﮕﺮدﻫﺎی ﻋﺼﺎﯾﯽ روی دﯾﻮار ﻧﺼﺐ می‌شودوآﻧﮕﺎه روی آن ﺑﺘﻦ ﭘﺎﺷﯽ ﯾﺎ بتن‌ریزی می‌شود در اﯾﻦ روش اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺑﺮﺷﯽ و ﮐﺎﻫﺶ ارﺗﻔﺎع ﺑﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﺗﺤﻘﻖ می‌یابدو دﯾﻮارﻫﺎی آﺟﺮی ﺑﺘﻨﯽ می‌توانند دﯾﻮار ﺑﺮﺷﯽ ﺑﺘﻨﯽ ﻧﯿﺮوﻫﺎی زﻟﺰﻟﻪ را ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ.اﺗﺼﺎل دﯾﻮارﻫﺎی ﺷﺎﺗﮑﺮﯾﺖ در ﭘﺎﯾﯿﻦ به‌وسیله ﺷﻨﺎز 20*20 و در ﺑﺎﻻ ﺑﺎ قرار گرفتن روی ﺳﻘﻒ ﺑﺎ ﻣﯿﻠﮕﺮدﻫﺎی اﻧﺘﻈﺎر اﻧﺠﺎم می‌شود.اﻟﺒﺘﻪ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻧﯿﺰ ﺑﺮﺧﯽ شرکت‌های ﻃﺮاﺣﯽ از ﻣﯿﻠﮕﺮدﻫﺎی با قطر ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺷﻨﺎژﻫﺎی ﺑﺎ اﺑﻌﺎد و ﻣﯿﻠﮕﺮدﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺘﻔﺎده کردند.( عکس‌های ﺷﻤﺎره 12و13 )
ﺑﻬﺴﺎزی اﺟﺰای ﻏﯿﺮ سازه‌ای
ترجیحاً ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺟﻬﺖ ﮐﺎﻫﺶ وزن ﺳﺎزه ﮐﻠﯿﻪ دﯾﻮارﻫﺎی داﺧﻠﯽ و خارجی ﻏﯿﺮ ﺑﺎرﺑﺮ از ﻧﻮع 3D ﭘﻨﻞ ﺑﺎ وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺣﺪاﻗﻞ 12 اﻟﯽ 15 ﺑﺎﺷﻨﺪ.اﯾﻦ دﯾﻮارﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺎ ﮐﻒ و ﺳﻘﻒ اﺗﺼﺎل داﺷﺘﻪ وﻟﯽ ﻟﺰوﻣﯽ ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﺎ ستون‌ها ﺗﻤﺎس داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ. در اﺟﺮای اﯾﻦ دﯾﻮارﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺸﺮﯾﻪ 385 ﻣﻼک اﺟﺮا ﻗﺮار ﮔﯿﺮد. ﺣﺪاﻗﻞ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻫﺴﺘﻪ 6سانتی‌متر و شبکه 5*5 از ﻣﻔﺘﻮل ﻧﻤﺮه 3 ﺑﺎﺷﺪ.و ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺘﮕﺎه ﻣﺨﺼﻮص، ﻋﻤﻞ ﺷﺎﺗﮑﺮﯾﺖ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد. درصورتی‌که ﻣﺎﻟﮏ ﺑﺨﻮاﻫﺪ از آﺟﺮﻫﺎی ﺳﻔﺎل اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﺪ اﯾﻦ دﯾﻮارﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﯾﻮﻧﻮﻟﯿﺖ ﺑﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ 5 سانتی‌متر از ﺳﺘﻮن ﺟﺪا ﺷﻮﻧﺪ و توسط شاخک‌ها ﺑﻪ ﺳﺘﻮن ﻣﺘﺼﻞ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ در ﻫﻨﮕﺎم ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﺳﺎزه ﺗﻮﺳﻂ ﺿﺮﺑﺎت ﺳﺘﻮن ﺧﺮد ﻧﺸﻮﻧﺪ. در اﺑﺘﺪا و اﻧﺘﻬﺎی دﯾﻮاره ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از وال پست‌ها 2(L4) د ﻋﺪد ﻧﺒﺸﯽ ﻧﻤﺮه 4 ﺑﻪ ﮐﻒ و سقف ﻣﻬﺎر ﺷﻮﻧﺪ. در ﻧﻘﻄﻪ اﺗﺼﺎل ﺑﻪ ﺳﻘﻒ ﺟﻬﺖ ﻣﻬﺎر در ﺻﻔﺤﻪ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ دﯾﻮار ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺳﻂ 2 ﻋﺪد ﻧﺒﺸﯽ در ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺿﺨﺎﻣﺖ دﯾﻮار ﺑﻪ ﺳﻘﻒ ﻣﻬﺎر ﺷﻮﻧﺪ. اﯾﻦ نبشی‌ها ﺑﺎﯾﺪ در اﻃﺮاف ﮐﻠﯿﻪ ﺑﺎزﺷﻮﻫﺎ در ﺳﻘﻒ و کف و طرفین ﺑﺎزﺷﻮﻫﺎ به‌صورت دوﺑﻠﻪ اجراشده به‌گونه‌ای ﮐﻪ ﻗﺎب اﺻﻠﯽ پنجره‌ها و درها ﺑﻪ اﯾﻦ پشت‌بندها ﺟﻮش ﺷﻮد. (ﻋﮑﺲ ﺷﻤﺎره 14 )
اﺳﺘﻔﺎده از کلاف‌های ﻗﺎﺋﻢ
ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﺸﺮﯾﻪ 360 کلیه‌ی ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺳﻂ کلاف‌های اﻓﻘﯽ و ﻗﺎﺋﻢ به‌هم‌پیوسته ﺑﺎﺷﻨﺪ. ساختمان‌های ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺑﻨﺎﯾﯽ ﺳﻨﺘﯽ ﮐﻪ ﻓﺎﻗﺪ کلاف بندی می‌باشند ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻋﺪم اﻧﺴﺠﺎم ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن آسیب‌پذیر می‌باشند.
در اﯾﻦ روش ﺑﺎ قرار دادن کلاف‌های ﻓﻠﺰی ﺑﺎ ﺑﺘﻨﯽ در کنج‌ها و داﺧﻞ دﯾﻮارﻫﺎی ﺑﺎرﺑﺮ و ﺗﻘﺎﻃﻊ دﯾﻮارﻫﺎ و اﺗﺼﺎل اﯾﻦ کلاف‌ها ﺑﺎ دﯾﻮار به‌وسیله ﻣﯿﻠﮕﺮد ﮐﻼف ﺑﻨﺪی ﻗﺎﺋﻢ انجام‌گرفته اﺳﺖ. (ﻋﮑﺲ ﺷﻤﺎره 15 )
ﮐﻨﺘﺮل قرار داشتن ﺗﯿﺮﻫﺎی ﺑﺎرﺑﺮ ﺳﻘﻒ ﺑﺮ روی دﯾﻮار
درصورتی‌که ﺗﯿﺮﻫﺎی ﺑﺎرﺑﺮ ﺳﻘﻒ ﺑﺎر ﺧﻮد را به‌صورت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ ﺑﺎﻻی دﯾﻮار ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺑﻨﺎﯾﯽ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر از ﮐﻼف ﯾﺎ زﯾﺮ ﺳﺮی ﭼﻮﺑﯽ، ﻓﻠﺰی، ﺑﺘﻨﯽ و ﯾﺎ صفحه‌ی تکیه‌گاه استفاده‌نشده ﺑﺎﺷﺪ، ناحیه‌ی ﺑﺎﻻی دﯾﻮار و اﺗﺼﺎل دال ﺑﻪ دﯾﻮار آسیب‌پذیر ﺗﻠﻘﯽ می‌شود.در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺑﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدن ﮐﻼف اﻓﻘﯽ از ﺗﯿﺮآﻫﻦ ﻧﻤﺮه 14 ﯾﺎ ﻧﺒﺸﯽ ﮐﺸﯽ ﮐﻨﺞ سقف‌ها یا ﻣﯿﻠﮕﺮد ﮔﺬاری روی پا طاق تیرآهن‌ها اﻗﺪام ﺑﻪ ﮐﺎﻫﺶ آسیب‌پذیری ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻣﻮارد توصیه‌شده ﺗﻮﺳﻂ شرکت‌های ﻃﺮاﺣﯽ در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن موردمطالعه اجراشده‌اند.(عکس‌های ﺷﻤﺎره 16و17 )
ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﻮﺿﻌﯽ و ﺑﺎزﺳﺎزی
ﺗﺨﺮﯾﺐ ﮐﻠﯽ و احداث ﻣﺠﺪد به‌صورت ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺑﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ درز اﻧﻘﻄﺎع و اتصال ﻗﺴﻤﺖ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﻗﻄﻌﺎت ﺑﺘﻨﯽ ﯾﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دﯾﻮارﻫﺎی ﺳﺒﮏ ﺗﻮﺳﻂ شرکت‌های ﻃﺮاﺣﯽ ارائه‌شده اﺳﺖ.اﯾﻦ روش ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﻣﻮرد ﻗﺴﻤﺖ راه‌پله و قسمت‌هایی ﮐﻪ دارای ﺑﺎزﺷﻮﻫﺎی زﯾﺎدی ﻫﺴﺘﻨﺪ مورداستفاده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ( ﻋﮑﺲ ﺷﻤﺎره 18 )
ارزﯾﺎﺑﯽ و نتیجه‌گیری
- ﻣﺸﺎﻫﺪات انجام‌شده ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ سبک‌سازی سقف‌ها ﺑﺎ روش ﮐﺎﻣﭙﻮزﯾﺖ ﮐﺮدن وزن ﻣﺮده ﺳﻘﻒ ساختمان‌ها رابین 10ﺗﺎ15درﺻﺪﮐﺎﻫﺶ می‌دهد،ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻧﺴﺠﺎم ﮐﻠﯽ سقف‌ها ﺑﺎ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﯽ اﻓﺰاﯾﺶ می‌یابد.
- اﺳﺘﻔﺎده از دﯾﻮارﻫﺎی ﺷﺎﺗﮑﺮﯾﺘﯽ در گوشه‌های ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن می‌تواند از ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ و تغییر زاوﯾﻪ ﮐﻠﯽ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن مؤثرتر ﺑﺎﺷﺪ.
- به دلیل ﺷﮑﺎﻓﺘﻦ دﯾﻮارﻫﺎی ﺑﺎرﺑﺮ ﺟﻬﺖ ﻧﺼﺐ کلاف‌های ﻗﺎﺋﻢ ﻓﻠﺰی و ﻋﺪم اﺗﺼﺎل ﮐﺎﻣﻞ دو طرف اﯾﻦ دﯾﻮار ﺑﻪ ﮐﻼف ﻓﻠﺰی،به نظر می‌رسد ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ترجیحاً ﮐﻼف ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺘﻨﯽ ﯾﺎ دﯾﻮار ﺷﺎﺗﮑﺮﯾﺘﯽ ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ.
- می‌توان ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﮐﺮدن دﯾﻮارﻫﺎی ﺑﺎرﺑﺮ در محل‌های تیغه‌های داﺧﻠﯽ ﺑﺨﺼﻮص در ﺟﻬﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎزﺷﻮﻫﺎی زﯾﺎدی دارﻧﺪ ﻣﻘﺪار دﯾﻮار نسبی ساختمان را اﻓﺰاﯾﺶ داد.
این مقاله به همت سهراب لک و ،امین محب خواه تهیه شده است.
