آنچه از روش‌های مختلف بتن ریزی باید بدانید

انواع روش‌های بتن ریزی

یکی از مهمترین بخش‌ها در تولید اعضای بتنی،نحوه بتن ریزی آن است. در واقع یک اجرای بتن مطلوب و با کیفیت نباید باعث جداشدگی سنگدانه‌ها، عدم توزیع یکنواخت بتن در سطح، قطع بتن ریزی در برخی نواحی از سطح عضو و… شود. بتن ریزی باید بنا بر شرایط پروژه تعیین شود. برای مثال نحوه اجرای بتن در سطحی کوچک در مقایسه با سطحی حجیم و بزرگ می‌تواند بصورت چرخ‌های دستی یا دامپر(سنتی) انجام گردد. در این مقاله به بررسی حالات مختلف بتن ریزی می‌پردازیم.

محدودیت در بتن ریزی

• حداکثر ارتفاع بتن ریزی باید برای جلوگیری از جدا شدگی سنگدانه‌ها به 1.2متر محدود گردد.
• انتقال بتن از مخلوط کن به محل بتن ریزی باید به گونه‌ای انجام شود که میزان جداشدگی سنگدانه‌ها را به حداقل برساند.
• بتن ریزی باید به گونه‌ای انجام شود که بتن در هنگام جایگیری بصورت خمیری و همچنین به راحتی بین آرماتورهای فولادی قرار بگیرد.
• انتقال بتن نباید به گونه‌ای باشد که ابتدا حجمی زیاد از بتن در یک سطح تخلیه شود و سپس بصورت افقی در طول قالب بتن حرکت داده شود.
• بتن ریزی بطوری انجام شود که حدالامکان از بوجود آمدن درز سرد جلوگیری شود.

انواع روش‌های بتن ریزی

بتن ریزی با چرخ‌های دستی یا دامپر (سنتی)

این روش از اجرای بتن تنها در اجزای غیرسازه‌ای و سطوحی با حجم کم قابل استفاده است. در واقع حجم ساخت بتن در این روش، نباید در هر نوبت، بیش از 300 لیتر باشد. حداکثر فاصله حمل بتن در صورت استفاده از چرخ دستی(فرغون) 60 متر و در صورت استفاده از دامپر 120 متر است. مسیر انتقال بتن باید صاف و هموار باشد. کارگران در اینگونه از روش اجرای بتن نقش بسزایی را بر عهده دارند. زیرا بتن توسط چرخ‌دستی و یا دامپر به جایگاه قالب‌ها انتقال یافته و کارگران توسط بیل یا بیلچه آن را در قالب‌ها جایگذاری می‌کنند.

چرخ دستی (فرغون): وسیله‌ای جهت انتقال مصالح در کارگاه است که نیروی محرکه آن توسط انسان تامیین می‌شود.

دامپر: یکی از ماشین آلاتی است که برای حمل مصالح در کارگاه‌ها استفاده می‌شود. نیروی محرکه در این ماشین‌ها از موتور آن تامین می‌شود.

اجرای بتن به روش شوت یا ناوه شیبدار

شوت یا ناوه سطحی شیب دار و آب بندی شده است که از فلز یا روکش فلزی و یا پلاستیکی ساخته شده است. شیب شوت یا ناوه باید ثابت باشد تا بتن در سطح آن به راحتی‌حرکت کند. برای جلوگیری از جدا شدن سنگدانه‌های بتن از هم باید از مانعی(قیف) در انتهای ناوه (شوت) استفاده نمود تا بتن به صورت قائم به سطح مورد نظر انتقال یابد. ارتفاع قیف قائم حداقل 65 سانتی متر منظور گردد. این روش از اجرای بتن، در کف سازی‌ها و جاده سازی‌ها کاربرد دارد. در این نوع از بتن ریزی کارگران باید به وسیله بیل، بتن ریخته شده در سطح را بصورت یکنواخت و تراز پخش کنند.

اجرای بتن با باکت (جام) و جرثقیل

باکت‌ها محفظه‌های فلزی هستند با ابعاد کوچک و بزرگ،که جهت حمل و انتقال مصالح ساختمانی نظیر شن،ماسه،سیمان و … نیز استفاده می‌شوند. باکت‌ها قابلیت اتصال به جرثقیل‌ها، بالابرها و تاور‌ها را دارند.از باکت‌ها در بتن ریزی نیز استفاده می‌شود. باکت‌ها ممکن است یک دریچه در زیر و یا یک دریچه در کنار محفظه جهت تخلیه مواد داشته باشند. ابعاد دهانه دریچه‌های تخلیه نباید از 3/1 طول قائم باکت و یا 5 برابر قطر بزرگترین سنگدانه کمتر باشد. زاویه شیب جداره باکت‌ها در محل تخلیه نباید از 60 درجه کمتر باشد. تخلیه بتن به داخل باکت‌ها باید به صورت قائم و در مرکز آن انجام شود. بتن داخل باکت‌ها می‌تواند هم بصورت مستقیم و یا از طریق ناوه (شوت) به قالب مورد نظر انتقال یابد. از این نوع روش  در اجرا فنداسیون‌ها، شمع‌ها و… نیز استفاده می‌شود.

اجرا بتن با تسمه نقاله

تسمه نقاله‌ها نیز نوعی ابزار برای حمل و انتقال بتن به محل مورد نظر هستند.تسمه نقاله‌ها از روکش لاستیکی،چرخ، تسمه تشکیل شده‌اند. بتن نیز می‌تواند از طریق باکت‌ها،شوت‌ها (ناوه‌ها) و یا به هر روش دیگری روی تسمه نقاله‌ها انتقال یابند. بتن‌ها باید به گونه‌ای روی تسمه نقاله قرار بگیرند،که بتن از کناره تسمه بیرون نریزد. تسمه نقاله بتن را به محل بتن ریزی مورد نظر هدایت کرده و بتن در آن قسمت تخلیه می‌شود. یکی از مشکلات حمل بتن توسط تسمه نقاله‌ها، جداشدگی اجزای بتن از هم است. اجزای بتن به دلیل ضربه‌های مکرری که تسمه نقاله در حین حرکت به بتن وارد می‌کند از هم جدا می‌شوند. آیین نامه‌ها و استانداردهای بین‌المللی برای جلوگیری از جدا شدن اجزای بتن توصیه می‌کنند تا در انتهای مسیر تسمه نقاله قیف و یا مانعی برای تخلیه بتن قرار داده شود. تسمه نقاله‌ها می‌توانند بصورت افقی یا شیبدار روبه بالا یا پایین قرار بگیرند. محدوده سرعت تسمه نقاله از 90تا 230متر بر دقیقه متغیر است. تسمه نقاله‌ها در انواع مختلفی تولید می‌شوند.

بتن ریزی به روش پمپ زمینی

استفاده از پمپ زمینی، یکی از کارآمدترین و بروزترین روش‌های بتن ریزی است. در این نوع روش دستگاه پمپاژ بتن در محل پروژه استقرار یافته و سپس با اتصالات لوله‌ها یا شیلنگ‌ها به دستگاه پمپاژ، بتن به محل قالب‌ها انتقال می‌یابد. از این نوع از روش اجرا می‌توان در فضاهای کارگاهی کوچک استفاده نمود. اینگونه از پمپ‌ها می‌توانند هم با نیرو محرکه انسان و هم بصورت یدک شده به کامیون حرکت داده شوند. توان این پمپ‌ها عمدتا از دیزل تامیین شده و گاهیی نوع برقی آن‌ها نیز دیده می‌شود. قابلیت انتقال بتن در هر پمپ ممکن است متفاوت باشد. اما عمدتا این نوع از پمپ‌ها می‌توانند تا 70متر در ارتفاع و 350 متر بصورت عمودی بتن را به محل مورد نظر انتقال دهند. این روش از بتن ریزی به دلیل کاهش‌نیرو کار و افزایش سرعت در بتن ریزی، بسیار مقرون به صرفه است. این نوع اجرای بتن در ایران بسیار رایج است.

روش پمپ دکلی (هوایی)

این نوع از پمپ‌ها بر روی شاسی کامیون‌ها و تریلر‌ها نصب می‌شوند. در واقع از این نوع روش می‌توان در ساختمان‌هایی با ارتفاع زیاد، فنداسیون‌های حجیم، سطوح غیر قابل دسترس و… استفاده نمود. نیروی محرکه اینگونه از پمپ‌ها توسط کامیون و یا موتور اختصاصی تامین می‌شود. انتقال بتن در پمپ‌های هوایی با استفاده از لوله‌های انتقالی که بر روی بازوهای تاشویی دستگاه نصب شده‌اند انجام می‌شود. این بازوهای مکانیکی توسط جک‌های هیدرولیکی باز و بسته می‌شوند.

 روش شاتکریت

شاتکریت یا بتن پاششی روشی است که بتن توسط پمپ با فشار به سطح مورد نظر پاشیده می‌شود. از بتن ریزی به روش شاتکریت برای مقاوم سازی دیوارهای گود، ساخت تونل، لاینینگ کانال‌ها و… استفاده می‌شود. در روش شاتکریت دیگر نیازی به قالب بندی نیست و بتن مستقیبا به سطح مورد نظر پاشیده می‌شود. عملیات شاتکریت به دو روش خشک و تر انجام می‌گردد. در روش خشک محتوا سیمان و سنگدانه و شن از یک نازل و آب نیز از نازلی دیگر به سطح مورد نظر پاشیده می‌شود. شاتکریت خشک بسیار برای ریه مضر است. زیرا گردهای ناشی از شن وسنگدانه و سیمان آزادنه در هوا پخش می‌شوند و به راحتی می‌تواند برای تنفس کارگران مشکل ساز باشند. یکی دیگر از مشکلات  روش شاتکریت خشک این است که ممکنه عملیات هیدراتاسیون سیمان در برخی از نواحی سطح انجام نگیرد. شاتکریت خشک معمولا برای انجام کارهای تعمیراتی به ضخامت کمتر از 10 سانتی متر استفاده می‌شود. اما در بتن ریزی به روش شاتکریت تر، بتن از قبل میکس شده و درون مخازنی قرار گرفته و مخلوط بتن از طریق یک نازل با فشار به سطح مورد نظر پاشیده می‌شود. شاتکریت تر می‌تواند در ضخامتی معادل 20 سانتی متر در سقف‌ها و 50 سانتی متر در دیوارها نیز استفاده شود. این نوع از بتن ریزی،چسبندگی بین میلگرد و بتن بهتر صورت می‌گیرد.

بتن ریزی زیر آب

یکی از رایج ترین روش‌های بتن ریزی در آب،  استفاده از لوله ترمی است. لوله ترمی به لوله‌هایی گفته می‌شوند که بصورت قائم و شاغول نسبت به سطح دریا یا زمین قرار می‌گیرند. بالای این لوله‌ها قیف‌هایی تعبیه شده تا بتن به راحتی بتواند به لوله های ترمی وارد شود در این نوع از بتن ریزی از بتنی با کارایی بالا استفاده می‌شود. حداقل و حداکثر قطر لوله‌های ترمی 20 تا 30 سانتی متر است. بهتر است تا لوله‌های ترمی جهت بتن ریزی در آب، در هر 28 متر مربع با فاصله ای معادل 4.5 متر از هم قرار بگیرند.در ابتدا لوله ترمی که در آب قرار گرفت باید کمی از بتن پر شود و سپس حدود 15 سانتی متر توسط تاورها و جرثقیل‌ها به سمت  بالا برده شود تا بتن بصورت یک تپه دور تا دور لوله را مهر و موم کند. بعد از اطمینان از مهر و موم، عملیات بتن ریزی ادامه می‌یابد. پس از اینکه بتن ریزی به ارتفاعی معادل 1 تا 1.5 رسید، باید لوله ترمی در همه مراحل به اندازه 1 تا 1.5 متر در بتن قبلی قرار بگیرد. در هر مرحله از بتن ریزی، لوله ترمی نباید بیش از 15 تا 30 سانتی متر به سمت بالا کشیده شود. وقفه در بتن ریزی نباید بیش از 30 دقیقه باشد.